«Λευκόνοικον, τα πρώτα σου να σου τα πω κλαµώντα που’ σιες την σπάστραν τζιαι τιµήν τζι άλλα πολλά προσόντα εσού που τ’ άλλα τα χωρκά είσιες µιαν άλλην χάριν, ήσουν µια αµµατόπετρα, της Μεσαρκάς καµάριν» Ευλογηµένη γη του Λευκονοίκου µας!

Γη ελληνική, των Αχαιών, των Μυκηναίων, των ηρώων του Οµήρου. Από τον 7ο π.Χ. αιώνα η σκαπάνη των αρχαιολόγων έφερε στο φως ιερό, αφιερωµένο στον Θεό του φωτός, τον Απόλλωνα! Αψευδείς µάρτυρες τα αγάλµατα που κοσµούν το Κυπριακό Μουσείο. Κάτασπρο ήταν το πρώτο σπίτι, γι’ αυτό το χωριό ονοµάστηκε Λευκόνοικο. Ήταν τόσο όµορφο το Λευκόνοικο! Γη πλούσια, παχιά, καρπερή! Στηµένο το Λευκόνοικο στη βορειοανατολική πλευρά της σιταροµάνας Μεσαριάς, είχε έκταση 52,5 τ.χλµ. ή 39.000 σκάλες και 2.116 κατοίκους (το 1973). Κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας αξιόλογη πηγή πληροφοριών αποτελούν οι Κώδικες της Αρχιεπισκοπής, µε βάση τους οποίους φαίνεται ότι κατά τα πρώτα τριάντα χρόνια τουλάχιστον του 19ου αιώνα, το Λευκόνοικο ήταν το µεγαλύτερο σε πληθυσµό και το πλουσιότερο σε παραγωγή χωριό της Κύπρου. Είχε διπλάσια παραγωγή σιταριού από το επόµενο και οι κάτοικοί του πλήρωναν τον µεγαλύτερο κεφαλικό φόρο, διπλάσιο από αυτόν του Παραλιµνίου. Την περίοδο της Φραγκιάς ο Ρε Αλέξης έκανε το Λευκόνοικο κέντρο των επαναστατηµένων χωρικών. Η Κωµόπολη του Λευκονοίκου έγινε ∆ήµος την 1η Απριλίου 1939 και λάµπρυνε το στερέωµα της κυπριακής υπαίθρου. Ήταν το καµάρι της Μεσαορίας, εµπορικό, οικονοµικό, πνευµατικό και πολιτιστικό κέντρο, που ανθούσε σε όλους τους τοµείς και γέννησε άξια τέκνα, ανθρώπους του µέτρου, ηθικούς, φιλοµαθείς, πνευµατικούς και πεπαιδευµένους, µε ανεπτυγµένο το αίσθηµα της κοινωνικής προσφοράς και της αγάπης προς τον πλησίον. Γέννησε έναν εθνικό ποιητή, τον Βασίλη Μιχαηλίδη, έναν σεπτό και φωτισµένο Ιεράρχη, ακραιφνή πατριώτη, τον Κιτίου Κυπριανό, δύο σκαπανείς του Συνεργατικού Κινήµατος, τον Ιωάννη Οικονοµίδη και τον Μάρκο Χαραλάµπους, έναν Άρχοντα Πρωτοψάλτη, τον Θεόδουλο Καλλίνικο, τον οικονοµολόγο Χριστοφή Οικονοµίδη, πλειάδα αγωνιστών της ελευθερίας της Κύπρου, ήρωες και µάρτυρες για την ελευθερία του νησιού µας, ∆ηµάρχους ευγενείς, ευπρεπείς και δυναµικούς, Υπουργούς και Βουλευτές, απλούς ανθρώπους της γης, σπουδαίους γεωργούς, τεχνίτες ξακουστούς, γυναίκες νοικοκυρές, άξιες, έξυπνες, µορφωµένες, δραστήριες και ταλαντούχες. Η κωµόπολη του Λευκονοίκου είχε από τα τέλη της δεκαετίας του 1930 Ανωτέρα Σχολή που µετεξελίχθηκε στην Καµίντζειο Ανωτέρα Σχολή (1947) και µετά σε Ελληνικό Γυµνάσιο Λευκονοίκου και Γυµνάσιο Λευκονοίκου. Στις 26 Μαΐου 1968 εγκαινιάστηκε από τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο και η µεγαλοπρεπής Αίθουσα Τελετών του Γυµνασίου µας, δωρεά και αυτή του µεγάλου ευεργέτη µας, Γεώργιου Καµιντζή. Η αρχόντισσα της Μεσαορίας ήταν ο σιτοβολώνας της Κύπρου. Είχε µεγάλες αποθήκες σιτηρών (8) δικαστήριο, νοσοκοµείο, Κτηµατολόγιο, Γεωργικό Τµήµα, τράπεζες, δηµοτική αγορά, ταχυδροµείο, σωµατεία, µεικτή τετράφωνη δηµοτική χορωδία, φαρµακεία, ιδιωτικά ιατρεία, κέντρα αναψυχής, κ.ά. Στο Λευκόνοικο έγινε η πρώτη Παγκύπρια Γεωργική Έκθεση το 1920, αλλά εφευρέθηκε και η πρώτη αλωνιστική µηχανή στο νησί µας. Αξίζουν να αναφερθούν οι εκκλησίες και τα εξωκκλήσια του Λευκονοίκου, του Αρχαγγέλου, του Σωτήρος, του Τιµίου Σταυρού, το εξωκκλήσι του Προφήτη Ηλία, της Αγίας Ζώνης, του Αγίου Θεοδώρου, του Αγίου Φωκά και του Αγίου Γεωργίου. Σήµερα µόνο ο Αρχάγγελος έχει αναστηλωθεί και έχει επισκευαστεί το εξωκκλήσι του Σταυρού. Μέχρι το 1974 το Λευκόνοικο µεσουρανούσε. ∆ηµιουργούσε. Πρόκοβε. «Σε πήρε ο Τούρκος τζ’ αλυσώθης µα’ γιω σε κουβαλώ µες στην καρκιάν µου»